موکت و قالی ایرانی

موکت و قالی ایران علاوه بر دارا بودن ویژگی های زیباشناختی درساختار خود دارای مفاهیم ارزشمندی در حوزه طرح و نقش نیز هست که با بررسیهای دقیق و بنیانی میتوان به مجموعه مفاهیم ارزشمند موکت جهت مطالعه این هنر دست یافت. خراسان متنوعترین گروه ایالت و طوایف بافنده را در خود جای میدهد و کردهای ساکن در این منطقه دستهای از این اقوام میباشند. موکت و قالیبافی در این منطقه به عنوان یکی از مؤلفه های مهم فرهنگی و هنری اقوام کرد خراسان محسوب میشود.

موکت و دست بافتهای قومی

پراکندگی و حضور قبایل مختلف در خراسان موجب شده تا در بعضی موارد دستبافهای این اقوام به دلیل مجاورت با ایالت دیگر تحت تأثیر قرارگرفته و نفوذ سنت های دیگراقوام نیز در آن مشاهده شود. همانطور که هال در کتاب خود بیان نمودهاست کردهای خراسان در دستبافتهای خود از طرحها، رنگها و فنون بسیار متنوع استفاده میکنند.
از آنجا که قبایل دیگری با نژادهای متفاوت، چون افشارهایکالت، ترکمنها و بلوچها نیز در این ناحیه زندگی میکنند،طرحها و نگاره های دستبافته های این منطقه از تنوع فراوانی برخوردار است.با توجه به مجاورت دستهای ازبلوچها با اقوام کرد به نظر میرسد که شباهتها و تفاوتهایی در ساختار قالیهای دو منطقه وجود دارد.

موکت

موکت و تولیدات بلوچی

در همین راستانیاز است تا شباهتها و تفاوتها در قالیهای دو منطقه بامطالعه و بررسیهای دقیق مشخص شود تا از این طریق بتوان به میزان تأثیرپذیری قالیهای این دو حوزه با یکدیگردستیافت. به همین جهت با مطالعه و بررسی طرح و نقش د ر دستبافهای دو منطقه به معرفی ساختار آنها پرداختهای مو سپس با استفاده از رویکرد تطبیقی، شباهت و افتراق طرحو نقش در قالیهای دو منطقه حاصل شده است. ازآنجایی که تولیدات بلوچی به عنوان نمونه ای از اصیل ترین انواع قالیهابه حساب میآید در این تحقیق استان سیستان و بلوچستان به عنوان جامعه هدف موردمطالعه در این زمینه مطرح شده موکت است.
مسأله اصلی پژوهش، چگونگی نقش پردازی در ساختار قالیهای هر دو منطقه و عناصر تشکیل دهنده در بافته های آنها نظیرترنج، لچک، نقش مایه های متن و حاشیه است. بر همین اساس سؤاالت موردنظر پژوهش عبارت اند از: الف( ساختارطرح و نقش قالیهای کردی خراسان و بلوچی استان سیستانو بلوچستان چگونه است؟ ب( شباهت و تفاوتهای قالیهاکردی خراسان با بلوچی استان سیستان و بلوچستان چیست؟
مقاله حاضر با مطالعه اصولی در ساختار دستبافهای اقوام مختلف بافنده، مجموعه ی از اطلاعات ارزشمند و کاربردی رادر اختیار محققان فعال در حوزه فرش خواهد گذاشت.